സാഹിത്യകാരന്‍ കാരൂര്‍ സോമനും ഞാനും 12 ദിവസം കൊണ്ട് 4 രാജ്യങ്ങള്‍ സന്ദര്‍ശിക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെയാണ് യാത്ര പുറപ്പെട്ടത്. ഞങ്ങളുടെ സഞ്ചാരപദത്തിലെ രണ്ടാമത്തെ രാജ്യമായ ബള്‍ഗേറിയയുടെ തലസ്ഥാനമായ സോഫിയയില്‍ താമസിക്കുമ്പോള്‍ അവിടെ നിന്നും നോര്‍ത്ത് മാസിഡോണിയയുടെ തലസ്ഥാനമായ സ്‌കോപ്പിയയിലേക്ക് ദിവസവും വണ്‍ ഡേ ബസ് ട്രിപ്പ് ഉള്ള കാര്യം അറിയുവാന്‍ കഴിഞ്ഞു. അങ്ങനെ ബോണസായി ഒരു രാജ്യം കൂടി സന്ദര്‍ശിക്കുവാന്‍ കിട്ടിയ അവസരം പാഴാക്കാതെ പിറ്റേ ദിവസത്തേക്ക് തന്നെ ടിക്കറ്റ് ബുക്ക് ചെയ്തു.
രാവിലെ തന്നെ ബസ് പുറപ്പെടുന്ന സ്ഥലത്തെത്തി. ബുക്കാറെസ്റ്റില്‍ നിന്നും ഡ്രാക്കുളകോട്ടയിലേക്ക് പോയ പോലെ ഒരു മിനി ബസ് ഞങ്ങള്‍ക്കായി അവിടെ പുറപ്പെടാന്‍ റെഡി ആയി കിടന്നിരുന്നു. യാത്രക്കാര്‍ ഇരിപ്പിടങ്ങളില്‍ ഇരുന്നതോടെ ബസ് പുറപ്പെടുവാന്‍ തയ്യാറെടുത്തു. കടന്നുപോകുന്ന ഭൂപ്രകൃതികളുടെ നേര്‍ക്കാഴ്ചകള്‍ കാണാന്‍ ആകാംക്ഷയോടെ ഞാന്‍ ഒരു വിന്‍ഡോ സീറ്റ് കണ്ടെത്തി. ബസ് സ്റ്റേഷനില്‍ നിന്ന് അകന്നപ്പോള്‍, സോഫിയയുടെ നഗര വ്യാപനം ക്രമേണ ഉരുണ്ട കുന്നുകളിലേക്കും പച്ചപ്പ് നിറഞ്ഞ ഗ്രാമങ്ങളിലേക്കും വഴിമാറി. വിചിത്രമായ ഗ്രാമങ്ങളിലൂടെയും ഫലഭൂയിഷ്ഠമായ കൃഷിയിടങ്ങളിലൂടെയും വളഞ്ഞുപുളഞ്ഞുകൊണ്ട് റോഡ് ഞങ്ങളുടെ മുന്‍പില്‍ നീണ്ടു. ബള്‍ഗേറിയയ്ക്കും നോര്‍ത്ത് മാസിഡോണിയയ്ക്കും ഇടയിലുള്ള ബോര്‍ഡര്‍ ക്രോസിംഗില്‍ ബസ് കുറച്ചുനേരം നിര്‍ത്തി, അവിടെ പാസ്‌പോര്‍ട്ടുകള്‍ പരിശോധിച്ച് സ്റ്റാമ്പ് ചെയ്തു. വൈകിയാണെങ്കിലും, യാത്രക്കാര്‍ കഥകള്‍ കൈമാറുകയും ലഘുഭക്ഷണങ്ങള്‍ പങ്കിടുകയും ചെയ്യുന്ന അന്തരീക്ഷം സന്തോഷകരമായിരുന്നു.
ഞങ്ങള്‍ യാത്ര പുനരാരംഭിച്ചപ്പോള്‍, ഉയര്‍ന്ന കൊടുമുടികളും അഗാധമായ മലയിടുക്കുകളും ദുര്‍ഘടമായ ഭൂപ്രകൃതിയിലൂടെ ഒരു പാത കൊത്തിയെടുത്തുകൊണ്ട് പ്രകൃതിദൃശ്യങ്ങള്‍
കൂടുതല്‍ നാടകീയമായി. ബാല്‍ക്കന്‍ ഭൂപ്രകൃതിയുടെ കേവലമായ ഗാംഭീര്യത്തില്‍ ഒരു ഭയം തോന്നി, ചുറ്റുമുള്ള പ്രകൃതി സൗന്ദര്യത്തില്‍ ഞാന്‍ അത്ഭുതപ്പെട്ടു. ഒടുവില്‍, മണിക്കൂറുകളോളം നീണ്ട യാത്രയ്ക്ക് ശേഷം,സ്‌കോപ്പിയയുടെ സ്‌കൈലൈന്‍ ദൃശ്യമായി, പര്‍വതങ്ങളുടെ പശ്ചാത്തലത്തില്‍ അഭിമാനത്തോടെ ഉയരുന്ന അതിന്റെ ഐക്കണിക് ലാന്‍ഡ്മാര്‍ക്കുകള്‍. ബസ് സ്റ്റേഷനില്‍ എത്തിയപ്പോള്‍ ഈ ഊര്‍ജ്ജസ്വലമായ നഗരം എന്തെല്ലാം കൗതുകങ്ങളാണ് ഒളിപ്പിച്ചു വച്ചിരിക്കുന്നത് എന്നറിവാനുള്ള ആകാംഷ വല്ലാത്തൊരു ഊര്‍ജം നല്‍കി . ബസ് ഡ്രൈവറോട് നന്ദിയോടെ തലയാട്ടി, ക്ഷീണം എല്ലാം മാറി വര്‍ദ്ധിത ഉത്സാഹത്തോടെ ഞങ്ങള്‍ ബസില്‍ നിന്ന് ഇറങ്ങി. ഇനി 7 മണിക്കൂറുകളോളം ഞങ്ങള്‍ക്ക് ഇഷ്ടം പോലെ യാത്ര ചെയ്യാം. വൈകുന്നേരം അഞ്ചു മണിയോടെ ബസ് സ്റ്റേഷനില്‍ എത്തിയാല്‍ മതി. സ്‌കോപ്പിയയിലെ തിരക്കേറിയ തെരുവുകള്‍ മുന്നില്‍, ബാല്‍ക്കണിലെ ഈ ആകര്‍ഷകമായ കോണില്‍ നിന്നും നഗരസന്ദര്‍ശനത്തിന് ഞാനും കാരൂര്‍ സോമനും തയ്യാറായി.
സ്‌കോപ്പിയയുടെ ചടുലമായ അന്തരീക്ഷത്തില്‍ മുഴുകാന്‍ ഞങ്ങള്‍ സമയം പാഴാക്കിയില്ല. പരമ്പരാഗത കരകൗശലവസ്തുക്കള്‍ മുതല്‍ നാവില്‍ വെള്ളമൂറുന്ന നാടന്‍ പലഹാരങ്ങള്‍ വരെ വില്‍ക്കുന്ന കടകളാല്‍ നിറഞ്ഞ ഇടുങ്ങിയ തെരുവുകളുടെ തിരക്കേറിയ ഓള്‍ഡ് ബസാര്‍ ആയിരുന്നു ഞങ്ങളുടെ ആദ്യ സ്റ്റോപ്പ്. നൂറ്റാണ്ടുകള്‍ പഴക്കമുള്ള ഈ ചന്തയുടെ കാഴ്ചകളും ശബ്ദങ്ങളും ഗന്ധങ്ങളും ഉള്‍ക്കൊണ്ട് ഞങ്ങള്‍ ഇടവഴികളിലൂടെ അലഞ്ഞു. അവിടെ പുരാതന ഒട്ടോമന്‍ വാസ്തുവിദ്യ ആധുനിക കഫേകളും ഷോപ്പുകളുമായും ഒത്തുചേരുന്നു. സ്‌കോപ്പിയെയുടെ സമ്പന്നമായ സാംസ്‌കാരിക പൈതൃകത്തിന്റെ പഴമ വെളിപ്പെടുത്തുന്ന ഉരുളന്‍ കല്ല് പാകിയ തെരുവുകളിലൂടെ ഞങ്ങള്‍ അലഞ്ഞുനടക്കുമ്പോള്‍, എക്കാലവും തീക്ഷ്ണമായ നിരീക്ഷകനായ കാരൂര്‍ ധാരാളം കുറിപ്പുകള്‍ എടുത്തു.
കാലെ കോട്ടയുടെ സന്ദര്‍ശനമായിരുന്നു അടുത്തത്. ഞങ്ങളുടെ യാത്രയുടെ പ്രധാന ആകര്‍ഷണങ്ങളിലൊന്ന്.അവിടെ നിന്നും ഞങ്ങള്‍ സ്!കോപ്പിയെയുടെ മേല്‍ക്കൂരകളിലേക്ക് നോക്കുമ്പോള്‍, എന്റെ ചിന്ത നഗരത്തിന്റെ പ്രക്ഷുബ്ധമായ ചരിത്രത്തെക്കുറിച്ചും പ്രതികൂല സാഹചര്യങ്ങളെ അഭിമുഖീകരിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചും ആയിരുന്നു. കാലെ കോട്ടയുടെ സന്ദര്‍ശനത്തിന് ശേഷം നല്ല വിശപ്പ്. രാവിലെ താമസിക്കുന്ന ഹോട്ടലില്‍ നിന്ന് കഴിച്ച പ്രഭാത ഭക്ഷണത്തിന് ശേഷം മണിക്കൂറുകള്‍ കഴിഞ്ഞിരിക്കുന്നു. ഉച്ച ഭക്ഷണത്തിനായി ഓള്‍ഡ് ബസാറിലെ കോസ്‌മോസ് എന്ന റസ്റ്ററന്റില്‍ കയറി. മെനുവില്‍ നോക്കി കെബാബിനും സലാഡിനും ഓര്‍ഡര്‍ ചെയ്തു അതിന്റെ കൂടെ നാനും അതിനു പറ്റിയ സോസും കിട്ടിയപ്പോള്‍ ഉച്ചഭക്ഷണം ഗംഭീരം.
ഉച്ച ഭക്ഷണത്തിനു ശേഷം ഞങ്ങള്‍ നഗരചത്വരവും ചുറ്റുമുള്ള വീഥികള്‍ കാണുന്നതിനും മദര്‍ തെരേസ മ്യൂസിയം സന്ദര്‍ശിക്കുന്നതിനും മാറ്റിവച്ചു. വലിയ ആര്‍ട് ഗാലറികള്‍ മുതല്‍ വര്‍ണ്ണാഭമായ തെരുവ് ചുവര്‍ച്ചിത്രങ്ങള്‍ വരെ, എല്ലാത്തരം കലാകാരന്മാര്‍ക്കും സ്‌കോപ്പിയെ ഒരു സങ്കേതമാണ്. ഓരോ തെരുവിലും പ്രദര്‍ശിപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന സര്‍ഗ്ഗാത്മകതയില്‍ ആശ്ചര്യപ്പെട്ടുകൊണ്ട് ഞങ്ങള്‍ നഗരത്തിന്റെ അതിമനോഹരമായ തെരുവകളിലൂടെ നടന്നു.
സ്‌കോപ്പിയെയിലെ സമൃദ്ധമായ പ്രതിമകള്‍ ഏതൊരു സഞ്ചാരിയെയും അത്ഭുതപ്പെടുത്തും .എവിടെ നോക്കിയാലും പ്രതിമകള്‍. പ്രതിമകള്‍ നഗരത്തിന്റെ സങ്കീര്‍ണ്ണമായ ചരിത്രം, സാംസ്‌കാരിക പൈതൃകം, രാഷ്ട്രീയ ചലനാത്മകത എന്നിവയുടെ പ്രതിഫലനമാണ്. പ്രതിമകളുടെ നിര്‍മ്മിതിക്ക് പിന്നില്‍ നിരവധി ഘടകങ്ങള്‍ കാരണമാകാം. റോമന്‍, ബൈസന്റൈന്‍, ഓട്ടോമന്‍, യുഗോസ്ലാവ് കാലഘട്ടങ്ങളില്‍ നിന്നുള്ള സ്വാധീനങ്ങളോടെ നൂറ്റാണ്ടുകളായി നാഗരികതയുടെ ഒരു വഴിത്തിരിവാണ് സ്‌കോപ്പിയെ. ഓരോ യുഗവും നഗരത്തില്‍ അടയാളം പതിപ്പിച്ചു, ഈ ചരിത്ര കാലഘട്ടങ്ങളുടെ ദൃശ്യ ഓര്‍മ്മപ്പെടുത്തലുകളായി പ്രതിമകള്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നു. യുഗോസ്ലാവിയയുടെ പിരിച്ചുവിടലിനും വടക്കന്‍ മാസിഡോണിയ ഒരു സ്വതന്ത്ര രാഷ്ട്രമായി ഉയര്‍ന്നതിനും ശേഷം, മാസിഡോണിയന്‍ ദേശീയ ഐഡന്റിറ്റി സ്ഥാപിക്കുന്നതിനും ആഘോഷിക്കുന്നതിനുമുള്ള ഒരു കൂട്ടായ ശ്രമം നടന്നിട്ടുണ്ട്. ഈ ഐഡന്റിറ്റി രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിലും ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിലും ചരിത്രപുരുഷന്മാരുടെയും ദേശീയ നായകന്മാരുടെയും സാംസ്‌കാരിക ഐക്കണുകളുടെയും പ്രതിമകള്‍ ഒരു പങ്കു വഹിക്കുന്നു.1963ലെ ഭൂകമ്പത്തില്‍ സ്‌കോപ്പിയെയില്‍ കാര്യമായ നാശം സംഭവിച്ചു, ഇത് വിപുലമായ പുനര്‍നിര്‍മ്മാണ ശ്രമങ്ങള്‍ക്ക് കാരണമായി. സമീപ വര്‍ഷങ്ങളില്‍, നഗര കേന്ദ്രത്തെ പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കാനും അതിന്റെ സൗന്ദര്യാത്മക ആകര്‍ഷണം വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കാനും ലക്ഷ്യമിട്ടുള്ള സ്!കോപ്പിയെ 2014 സംരംഭം ഉള്‍പ്പെടെയുള്ള നഗര നവീകരണ പദ്ധതികള്‍ക്ക് നഗരം വിധേയമായിട്ടുണ്ട്. ഈ ശ്രമങ്ങളുടെ ഭാഗമായി, പൊതു ഇടങ്ങള്‍ മനോഹരമാക്കുന്നതിനും മാസിഡോണിയന്‍ ചരിത്രവും സംസ്‌കാരവും പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്നതിനുമായി നിരവധി പ്രതിമകളും സ്മാരകങ്ങളും സ്ഥാപിച്ചു.
അധികാരത്തിലുള്ളവരുടെ ആശയങ്ങളെയും അജണ്ടകളെയും പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന രാഷ്ട്രീയ ചിഹ്നമായും പ്രതിമകള്‍ക്ക് പ്രവര്‍ത്തിക്കാനാകും. സ്‌കോപ്പിയെയിലെപ്രതിമകളുടെ വ്യാപനം വിവാദത്തിന്റെയും സംവാദത്തിന്റെയും വിഷയമാണ്, ഇത് സ്മാരകത്തിലെ അമിതമായ ശ്രദ്ധയും പൊതുഫണ്ടിന്റെ ദുരുപയോഗവും ആണെന്ന് വിമര്‍ശകര്‍ വാദിക്കുന്നു.
മൊത്തത്തില്‍, സ്‌കോപ്‌ജെയിലെ പ്രതിമകളുടെ സമൃദ്ധി, നഗരത്തിന്റെ സമ്പന്നമായ സ്വാധീനം, ഭാവിയിലേക്കുള്ള അഭിലാഷങ്ങള്‍, അതിന്റെ സാമൂഹികരാഷ്ട്രീയ ഭൂപ്രകൃതിയുടെ സങ്കീര്‍ണ്ണതകള്‍ എന്നിവ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്ന ഒരു ബഹുമുഖ പ്രതിഭാസമാണ്.
മാസിഡോണിയന്‍, അന്തര്‍ദേശീയ കലാകാരന്മാര്‍ എന്നിവരുടെ സൃഷ്ടികളുടെ വൈവിധ്യമാര്‍ന്ന ശേഖരം കൊണ്ട് സമ്പന്നമായ കണ്ടംപററി ആര്‍ട്ട് മ്യൂസിയം പ്രധാന ആകര്‍ഷണങ്ങളിലൊന്ന് ആണ്. പ്രദര്‍ശനത്തിലെ സര്‍ഗ്ഗാത്മകതയിലും പുതുമയിലും പ്രചോദനം ഉള്‍ക്കൊണ്ട് കാരൂര്‍, നിരീക്ഷണങ്ങളും ഉള്‍ക്കാഴ്ചകളും കൊണ്ട് തന്റെ നോട്ട്ബുക്കിന്റെ പേജ് പേജ് നിറച്ചു.
നഗരത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ട വ്യക്തികളില്‍ ഒരാളായ മദര്‍ തെരേസയ്ക്ക് ആദരാഞ്ജലികള്‍ അര്‍പ്പിക്കാതെ സ്‌കോപ്പിയയിലൂടെയുള്ള ഞങ്ങളുടെ യാത്ര പൂര്‍ത്തിയാകില്ല. മദര്‍ തെരേസ മെമ്മോറിയല്‍ ഹൗസിലേക്ക് ഞങ്ങള്‍ യാത്രതിരിച്ചു, ഈ ഐതിഹാസിക മനുഷ്യസ്‌നേഹിയുടെ ജീവിതത്തിനും പൈതൃകത്തിനും ഉള്ള ആദരാഞ്ജലി. മ്യൂസിയത്തിലേക്ക് കാലെടുത്തുവച്ചപ്പോള്‍, സ്ഥലത്തു വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്ന ശാന്തതയുടെ ബോധം ഞങ്ങളെ ഞെട്ടിച്ചു. ഫോട്ടോഗ്രാഫുകളും പുരാവസ്തുക്കളും സ്വകാര്യ വസ്തുക്കളും ദരിദ്രരില്‍ ഏറ്റവും ദരിദ്രരെ സേവിക്കാന്‍ സ്വയം സമര്‍പ്പിച്ച ഒരു സ്ത്രീയുടെ ജീവിതത്തിലേക്കുള്ള നേര്‍ക്കാഴ്ച്ചകള്‍ വാഗ്ദാനം ചെയ്തു.
മദര്‍ തെരേസ മാമോദിസ ചെയ്യപ്പെട്ട സേക്രഡ് ഹാര്‍ട്ട് ഓഫ് ജീസസ് റോമന്‍ കത്തോലിക്കാ പള്ളി സ്ഥിതി ചെയ്ത സ്ഥലത്താണ് മദര്‍ തെരേസ മ്യൂസിയം പണിതിരിക്കുന്നത്. ആ പുണ്യവതിയുടെ ജീവിതത്തിന്റെ സ്മരണകളാല്‍ ചുറ്റപ്പെട്ട ഈ ലളിതമായ ഇടത്തില്‍, ആ വിശുദ്ധയുടെ കാല്‍ച്ചുവടുകളില്‍ നടക്കാനുള്ള അവസരത്തില്‍ ഞങ്ങള്‍ക്ക് അഗാധമായ സന്തോഷം തോന്നി.
കല്‍ക്കട്ടയിലെ വിശുദ്ധ തെരേസ എന്നറിയപ്പെടുന്ന മദര്‍ തെരേസ, 1910 ഓഗസ്റ്റ് 26 ന്, അന്നത്തെ ഓട്ടോമന്‍ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ ഭാഗമായിരുന്ന, ഇപ്പോള്‍ നോര്‍ത്ത് മാസിഡോണിയയുടെ തലസ്ഥാനമായ സ്‌കോപ്പിയയില്‍ അഞ്‌ജെസ് ഗോണ്‍ഷെ ബോജാക്‌സിയു എന്ന പേരില്‍ ജനിച്ചു. മാതാ പിതാക്കള്‍ അല്‍ബേനിയന്‍ വംശജരാണ്. അവര്‍ അല്‍ബേനിയയില്‍ നിന്നും സ്‌കോപ്പിയയിലേക്ക് കുടിയേറിയവരായിരുന്നു. സ്‌കോപ്പിയയിലെ അവളുടെ ആദ്യകാല ജീവിതം അവളുടെ പിന്നീടുള്ള മാനുഷിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്ക് അടിത്തറയിടുകയും അവളുടെ അനുകമ്പയുള്ള ലോകവീക്ഷണം രൂപപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തു.
സ്‌കോപ്പിയയില്‍ വളര്‍ന്ന മദര്‍ തെരേസയെ അവരുടെ കുടുംബത്തിന്റെ കത്തോലിക്കാ വിശ്വാസവും അവര്‍ ചെയ്ത ജീവകാരുണ്യ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും ആഴത്തില്‍ സ്വാധീനിച്ചു. അവളുടെ മാതാപിതാക്കളായ നിക്കോളയും ഡ്രാനഫൈല്‍ ബോജാക്‌സിയുവും അവളില്‍ ദയനീയമായ അനുകമ്പയും ദൗര്‍ഭാഗ്യവുമുള്ളവരോട് സഹാനുഭൂതിയും വളര്‍ത്തി.
ചെറുപ്പം മുതലേ മദര്‍ തെരേസ മറ്റുള്ളവരെ സഹായിക്കുന്നതില്‍ അസാമാന്യമായ സമര്‍പ്പണം കാണിച്ചു. രോഗികളുടെയും ദരിദ്രരുടെയും വീടുകള്‍ സന്ദര്‍ശിക്കാന്‍ അവള്‍ പലപ്പോഴും അമ്മയ്‌ക്കൊപ്പം പോയിരുന്നു, അവിടെ സ്‌കോപ്പിയയിലെ പലരെയും അലട്ടുന്ന കഷ്ടപ്പാടുകളും ദാരിദ്ര്യവും അവള്‍ നേരിട്ട് കണ്ടു.
18ാം വയസ്സില്‍ മദര്‍ തെരേസ സ്‌കോപ്പിയ വിട്ട് അയര്‍ലണ്ടിലെ സിസ്റ്റേഴ്‌സ് ഓഫ് ലൊറെറ്റോയില്‍ ചേരുകയും അവിടെ കന്യാസ്ത്രീയായി യാത്ര ആരംഭിക്കുകയും ചെയ്തു. നഴ്‌സും അധ്യാപികയും ആയി പരിശീലനത്തിന് ശേഷം, അവളെ ഇന്ത്യയിലേക്ക് അയച്ചു, അവിടെ അവള്‍ തന്റെ ജീവിതകാലം മുഴുവന്‍ കൊല്‍ക്കത്തയിലെ (പഴയ കല്‍ക്കട്ട) ചേരികളിലെ ദരിദ്രരായ പാവപ്പെട്ടവരെ സേവിച്ചു.
ചെറുപ്പത്തില്‍ തന്നെ സ്‌കോപ്പിയ വിട്ടെങ്കിലും, നഗരത്തിലെ മദര്‍ തെരേസയുടെ ജീവിതം അവളുടെ സ്വഭാവത്തിലും മൂല്യങ്ങളിലും ആഴത്തിലുള്ള സ്വാധീനം ചെലുത്തി. അവളുടെ ജീവിതത്തിലുടനീളം അത് പ്രകടവുമായിരുന്നു. സ്‌കോപ്പിയയിലെ തന്റെ കുട്ടിക്കാലത്തെക്കുറിച്ചും അനുകമ്പ, ദയ, നിസ്വാര്‍ത്ഥത എന്നിവയുടെ പ്രാധാന്യത്തെക്കുറിച്ച് അവള്‍ അവിടെ പഠിച്ച പാഠങ്ങളെക്കുറിച്ചും സ്‌നേഹത്തോടെ ഓര്‍ത്തിരുന്നു.
2016ല്‍, കത്തോലിക്കാ സഭ മദര്‍ തെരേസയെ വിശുദ്ധയായി പ്രഖ്യാപിച്ച അവസരത്തില്‍, സ്‌കോപ്പിയയിലെ മദര്‍ തെരേസ മാമോദിസ ചെയ്യപ്പെട്ട സേക്രഡ് ഹാര്‍ട്ട് ഓഫ് ജീസസ് റോമന്‍ കത്തോലിക്കാ പള്ളി നില നിന്നിരുന്ന സ്ഥലത്തു സ്മാരകം പണിയാന്‍ ഗവര്‍മെന്റ് തീരുമാനിച്ചു. 2008 മെയ് മാസത്തിലാണ് സ്മാരകത്തിന്റെ നിര്‍മ്മാണം ആരംഭിച്ചത്. മാസിഡോണിയ ഗവണ്‍മെന്റിന്റെ സാമ്പത്തിക സഹായവും സാംസ്‌കാരിക മന്ത്രാലയവുമാണ് പദ്ധതി നടപ്പിലാക്കിയത്. അവളുടെ ജീവിതത്തിനും പൈതൃകത്തിനും സമര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു മ്യൂസിയവും തീര്‍ത്ഥാടന കേന്ദ്രവുമാണ്. ഇന്ന്, സ്‌കോപ്പിയയിലെ സന്ദര്‍ശകര്‍ക്ക് ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ട മനുഷ്യസ്‌നേഹികളില്‍ ഒരാളുടെ രൂപീകരണ വര്‍ഷങ്ങളെക്കുറിച്ച് പഠിക്കാനും അവളുടെ സ്‌നേഹത്തിന്റെയും സേവനത്തിന്റെയും ശാശ്വതമായ ആത്മാവിന് ആദരാഞ്ജലികള്‍ അര്‍പ്പിക്കാനും കഴിയും. മ്യൂസിയം സന്ദര്‍ശിക്കുന്നവര്‍ക്ക് മദര്‍ തെരേസയുടെ അസാധാരണമായ ജീവിതത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ആഴത്തിലുള്ള ധാരണ മാത്രമല്ല, സഹാനുഭൂതിയോടും ദയയോടും ഉള്ള ഒരു നവീന പ്രതിബദ്ധതയും ഉണ്ടാകുവാന്‍ കാരണമാകുന്നു.
സ്‌കോപ്പിയെയിലെ ഞങ്ങളുടെ യാത്ര അവസാനിക്കുവാന്‍ സമയമായി എന്നോര്‍പ്പിച്ചു കൊണ്ട് സൂര്യന്‍ അസ്തമിക്കാന്‍ തയാറെടുപ്പ് തുടങ്ങിക്കഴിഞ്ഞു. കുറച്ച് മണിക്കൂറുകള്‍കൊണ്ട് ഞങ്ങള്‍ക്ക് കിട്ടിയ എണ്ണമറ്റ അനുഭവങ്ങളെക്കുറിച്ച് ഞാന്‍ ചിന്തിച്ചു . പുരാതന കോട്ടകള്‍ മുതല്‍ തിരക്കേറിയ ചന്തകള്‍ വരെ, സ്വാദിഷ്ടമായ തെരുവ് ഭക്ഷണം മുതല്‍ ചിന്തോദ്ദീപകമായ കലകള്‍ വരെ,സ്‌കോപ്പിയ ഞങ്ങളുടെ ഹൃദയങ്ങളെ കവര്‍ന്നെടുത്തു. ഈ ആകര്‍ഷകമായ നഗരത്തോട് വിടപറയുമ്പോള്‍, ഇവിടെ നിന്നും ലഭിച്ച ഓര്‍മ്മകള്‍ എന്നും നിലനില്‍ക്കുമെന്ന് ഞങ്ങള്‍ക്കറിയാമായിരുന്നു.
